Хэрэв та Филиппин Улсад зорчиж яваад санаатай бөгөөд санаандгүй гал түймэр тарьвал, эсвэл Сауди Араб Улсын иргэнтэй ханилан суугаад ханилсан ханиа араар нь тавих юм бол, аль эсвэл та Ирак-т олон түмний газар ерөнхийлөгчийг дайрч доромжлох юм бол таныг юу хүлээж байгааг мэдсэн үү? Тиймээ миний ярих гэж байгаа сэдэв бол "Алах Ял". Шинэ зуун шинэ эрин эхлээд хэдийнээ 8 жилийг ардаа орхижээ. Хэдийгээр дэлхий даяар даяарчилал гэж их шуугиж байгаа ч гэсэн хүний эрхийн талаархи энэ асуудалтай одоог хүртэл Нэгдсэн Үндэстэний байгуулага болгоомжтой ханддаг. Дээр дурдсан жишээнүүд гэхэд л миний өчүүхэн тархинд хүнийг цааш нь харуулах шалтаг биш гэж бодном. Ялангуяа Арабийн Нэгдсэн Улсуудын хэд хэдэн гүрнүүдэд (Iran, Saudi-Arabien, Jemen, Sudan, Mauretanien...)одоог хүртэл хэрэв та ижил хүйстэн хүмүүнтэй бэлгийн замын холбоотойг олж баталж чадвал мөн л энэ ялнаас мултрахгүй. Гэтэл энэ сэдэв барууны улсуудад тэр болгон хүний анхаарлыг татах сэдэв биш болоод удаж байна. 1781 онд Оросын Хатан Хаан Элизабет өөрийн эх орондоо цаазаар авах ялыг хорьж байснаараа дэлхий дээр хамгийн анхны алах ялгүй улс болж байж. Гэвч энэ байдал удаан үргэлжилсэнгүй 5 жилийн дараа хатан хаан Элизабетийн засаг солигдохын явцад энэ хууль ч буцаж байсан гэдэг. 2007 оны байдлаар нийт 90 Улсад Цаазын Ял огт байдаггүй болон Орос, Марокко, Мадагаскар гэх мэтийн 28 Улсад хэдийгээр цаазаар авах ял байдаг ч сүүлийн 10 жилд энэ шийтгэлээр нэг ч хүнийг шийтгээгүй, мөн Чил, Киргиз, Бразил, Аргентин, Израел гэх мэт 11 улсад энэ ял байдаггүй боловч маш онцгой тохиолдолд гүйцэлдүүлдэг юм байна.

Хэдийгээр түймэр тавьбал Алах Ял-д унахгүй ч Монгол Улс алах ялыг гүйцэтгэдэг 69 ( үүнд АНУ, Хятад, Малайз, Япон, Египт гэх мэт...) орны нэг нь билээ. Монгол улсад цаазаар авах ялыг хэд хэдэн удаа халж байсан түүх бий. Тухайлбал 1921, 1953 онд цаазаар авах ялыг хүчингvй болгож байжээ. Дараа нь хүндрүүлэх шалтгаанаар бусдыг санаатай алах гэмт хэрэгт хэрэглэхээр тогтоосноос хойш энэ ялыг Монгол улсад халаагүй байна. Хууль тогтоогчид цаазаар авах ялыг 18 насанд хүрэхийн өмнө гэмт хэрэг үйлдсэн этгээд, түүнчлэн эмэгтэйчүүд, 60-аас дээш насны эрэгтэйчүүдэд хэрэглэхийг хориглосон юм. Монгол улсын өнөөгийн дагаж мөрдөж буй 2002 оны эрүүгийн хуулиар цаазаар авах ялыг 6 төрлийн гэмт хэрэгт оноож байна. Монгол дахь цаазаар авах ялын талаар хийсэн судалгаагаанаас хархад ард иргэдээс илүүтэй хуулийн байгууллагын ажилтнууд энэ ялыг дэмжиж байгааг олж тогтоожээ. Мөн түүнчлэн манай улсад ялын дээд хэмжээг хэрхэн гүйцэтгэдэг нь нууц байдаг ч ар гэрийнхэнд нь энэ талаар мэдэгддэг. Чухам яагаад энэ асуудалыг гэнэт хөндөх болов гэхээр өнөөдөр сонин уншиж яваад санхүүгийн зохицуулах хорооны даргыг гэгээн цагаан өдрөөр, ажлын байранд нь, төрийн хамгаалалтын ажилтны дэргэд хутгалж хөнөөсөн Ц.Түмэнгэрэлд ялын дээд хэмжээ буюу цаазаар авах ял оноож гүйцэлдүүлсэн талаар невс.мн дээрээс олж уншив. Би хувьдаа энэ хүмүүсийг огт танихгүй бөгөөд хувийн болон хувьсгалын ямар ч холбоо сүлбээгүй гэдгээ энд дурдах нь зүйтэй болов уу. Гол нь энэ бичлэгний доорхи сэтгэгдэлүүдийг уншаад яахын аргагүй энэ талаар бичих хүсэл төрсөн юм. Эдгээр ялд унасан хүмүүний хийсэн гэмт хэргийг зөвтгөж байгаадаа биш ч шүүнэ гэдэг тухайн гэмт хэрэгтэнд тодорхой хэмжээний ялын дээд хэмжээг үзүүлэх нь бол ойлгомжтой. Би хувьдаа энэ цаазаар авдаг ялны эсрэг байдаг. Алуурчин байна уу ямар ч хүнд гэмт хэрэгтэнг цаазлахаас өөр аргагүйд хүрдэг тэр улс тухайн алуурчинг хөнөөсөнөөрөө тэр алуурчингаас дутах юм огт үгүй мэт санагддаг. Тэр хүнд гэмт хэрэгтэнг тэр дор нь тэгээд цааш нь харуулчихвал тухайн хүний хувьд хожиж буй мэт ч юм шиг. Түүний оронд тухайн хүний нар салхинд гарах эрх чөлөөг насан турш хязгаарлах нь, хүнд хүчир ажил насаар нь хийлгэх гэх мэт хамгийн том шийтгэл бус уу. Мөн эдгээр хүмүүсийн дунд хилсээр шийтгэгдээд гэм буруугүй нь сүүлд тогтоогдож байсан өч төчнөөн баримтууд байдаг. Тэр байтугай хүүхэд болон тахир дутуу, өөрийгөө илэрхийлэх чадваргүй гэх мэт хүмүүст хүртэл энэ ял зарим улсад үйлчилдэг юм байна. Хятадад жишээ нь энэ цаазаар авах ялыг олон нийтийн өмнө гүйцэлдүүлдэг хүмүүнлэг оюун ухаанаас гажууд үйл байдаг. Үүнийг манай залуус ихэд дэмжин өнөөдрийн мэдээний доор ихээр сийрүүлсэнийг уншаад ихэд сэтгэл зовнилоо. Хятадууд гээд үзэж чаддаггүй хүмүүс ийм шийтгэлийг нь харин шудрага хэмээн үзэж дэмжиж байгаа нь тэр хүмүүсээс нэг их ялгараад байна гэж үү? Юутай ч энэ талаар ултай суурьтай дор дороо нэгийг тунгаана биз ээ. Анхаарал тавьсанд баярлалаа.

РS: Монгол Улсад энэ талаар ажил үүргээ гүйцэтгэдэг хүмүүнлэгийн нийгэмлэг байдгийг бичлэг доор үлдээсэн Галбаатар андын сэтгэгдэлээс олж мэдлээ. Дэлгэрэнгүй мэдээллиг www.amnesty.mn орж үзнэ үү! Баярлалаа Галбаатараа!